Ogrody barokowe

Ogrody barokowe w Polsce

W naszym kraju również mamy się, czym pochwalić, ponieważ liczne osoby wzorowały się na francuskich trendach i tworzyły na ich podobieństwo założenia ogrodowe. Najbardziej efektownym obiektem, który przyjeżdża odwiedzać wielu obcokrajowców jest warszawski Wilanów. Nieustannie próbuje mu dorównać ogród Czartoryskich w Puławach, który również ma cenne obiekty. Godne zobaczenia jest tam chociażby pierwsze w Polsce muzeum, zwane Świątynią Sybilli (1801r.). Cennymi dla kraju obiektami są takie, jak założenie w Białymstoku zwane „Podlaskim Wersalem”, Danasy i Ogród Saski w Warszawie, ogród letni w Łańcucie, ogród w Oliwie, założenie ogrodowe ze zwierzyńcem w Wolborzu i wiele innych.

Cechy ogrodu barokowego

Niełatwe jest dla laika zrozumienie kompozycji ogrodu barokowego. Większość osób nie dostrzega poszczególnych elementów, jeżeli nie zapozna się z zasadami tworzenia tego stylu. Ogrody barokowe, bowiem kształtowano na wzór wnętrz pałacowych i dążono do różnorodności form i wyposażenia, stąd liczne rodzaje elementów w założeniu. Nowością wtedy była również sama bryła pałacu, którą po raz pierwszy kształtowano na planie podkowy. Do pałacu prowadziły trzy długie drogi, których układ nazywano „gęsią stopką”. Przez szereg dziedzińców dochodziło się do najbliżej położonego pałacu dziedzińca, zwanego honorowym. Jednak właściwy ogród rozpościerał się za pałacem. Charakterystyczne w nim były kontrasty pomiędzy płaskimi parterami i wysokimi ścianami boskietów oraz symetria i osiowość założenia. Pierwszy raz wprowadzono dynamikę do ogrodu, która przejawiała się, np.: w rzeźbionych fontannach wyglądających jakby w ruchu. Idealnym przykładem jest fontanna Apollina z Wersalu, która przedstawia pędzący zaprzęg koni ciągnących karetę. Efekt potęguje tryskająca spod kół woda.

Elementami, które dopełniały ogród były różne rodzaje parterów ogrodowych, które tworzyły salony ogrodowe zlokalizowane zaraz za oknami pałacu i były najbardziej efektownym miejscem. Zwiedzenie takich założeń zajmuje bardzo dużo czasu, ze względu na ilość dróg spacerowych, obecność labiryntów i rozległych zwierzyńców, w których kiedyś właściciele urządzali polowania. Częścią integralną założeń barokowych są elementy wodne, kształtowane w postaci różnych układów kanałów wodnych. Liczne budowle ogrodowe w postaci pawilonów, schodów czy murków oporowych nadają rangi obiektowi poprzez funkcje, jakie pełniły dawniej.

Barok w XXI wieku

Potrafimy już wyobrazić sobie jak wygląda ogród barokowy, ale jak to się przekłada na projektowanie ogrodów w XXI wieku? Otóż, nikt z nas nie będzie raczej projektował całych ogrodów w stylu barokowym przy swoim domu, ponieważ w oryginałach mają one olbrzymie gabaryty i potrzeba na nie dziesiątek a czasami, jak pokazuje historia nawet setek hektarów. Jednak wiele średniej i małej wielkości elementów barokowych można przemycać do współczesnych trendów. Chociażby płaskie fontanny z wodotryskami, strzyżone rośliny, kwietniki z obwódkami czy rzeźby ogrodowe. Do barokowych sal ogrodowych w kwestii podziału przestrzeni na wnętrza mogą nawiązywać chociażby dzisiejsze altany, czy „grillownie”. Oczywiste jest, że nie są one tak wytworne jak te przypałacowe, ale gdzieś miały swój początek. Jak widać często typowe dla baroku elementy chcemy stosować w swoich ogrodach, a może warto pokusić się o projekt całego ogrodu w stylu barokowym, gdy czujemy potrzebę posiadania strzyżonych żywopłotów, symetrycznie poprzycinanych roślin na rabatach czy roślin utrzymywanych w donicach zwanych w baroku „kubłowymi roślinami”. Warto pamiętać, że wyłącznie jednolitość stylu pozwoli na harmonię w ogrodzie i jego oryginalność.

Materiał roślinny

Ze względu na różnorodność form w ogrodach barokowych stosowano różne rośliny, jednak raczej stosowano gatunki rodzime, a te introdukowane, czyli obcego pochodzenia sprowadzano wyłącznie w celach akcentowania. Najcenniejszymi roślinami na modelowane formy stosowano wiązy, lipy, graby, buki, klony, ostrokrzewy, bukszpany, robinie i cisy.

Aleje wypełniane były głównie wiązami, lipami i kasztanowcami, a boskiety dodatkowo kształtowane były z jesionów, dębów oraz leszczyn, wierzb krzewiastych, ostrokrzewów i bukszpanów. W donicach wystawianych latem na zewnątrz sadzono głównie rośliny cytrusowe, ale stosowano również inne gatunki. Do najczęściej wykorzystywanych należą cytryny, pomarańcze, granaty, mirty, laury, jaśminy, rozmaryny i róże – szczególnie silnie pachnące. Partery ogrodowe kształtowane były zarówno z pojedynczo występujących drzew lub strzyżonych krzewów, które stanowiły akcenty. Jednak głównym materiałem roślinnym tworzącym układ parteru była małe krzewy, byliny, rośliny jednoroczne, dwuletnie i cebulowe. Wiązało się to oczywiście z częstymi zmianami nasadzeń, ale stwarzało to możliwość operowania kolorami. I tak z roślin cebulowych najbardziej doceniane były tulipany, hiacynty, krokusy, szafirki, narcyzy, żonkile, korony cesarskie i wiele innych. Z roślin rocznych i dwuletnich największym powodzeniem cieszyły się aksamitki, lewkonie, nagietki, ostróżki, lwie paszcze.

Wachlarz dostępnego materiału roślinnego jest bardzo bogaty, dzięki czemu mamy duże możliwości projektowe. I pomimo, że projektowanie ogrodów stricte barokowych dziś związane jest głównie z obiektami przypałacowymi to może warto pokusić się o taki ogród przy prywatnym budynku o ciekawej architekturze. Jednak należy pamiętać, że projektowanie ogrodów w stylach historycznych wymaga ogromnej wiedzy i jeżeli chcemy mieć rzetelnie odzwierciedlony ogród barokowy należy poradzić się specjalisty.

To jedynie pigułka wiedzy o ogrodach baroku, ale pewnie wiele osób odwiedzi choćby jeden tego typu obiekt, żeby się przekonać jak wygląda on w rzeczywistości. A może przechadzając się pomiędzy cytrusami w pomarańczarni uda Wam się spotkać damy z koronkowymi parasolami…